نام و نام خانوادگی : یاسر صالحی     

سمت : مسول واحد مهندسی پزشکی

تحصیلات :فوق لیسانس الکترونیک

دکترای تخصصی مهندسی پزشکی

سابقه : 12 سال

واحد مهندسی پزشکی بیمارستان

تعریف

مجموعه ای است که در سیستم ماتریسی سازمان بیمارستان وظیفه مدیریت کلیه امور مرتبط با تجهیزات و وسایل پزشکی را در راستای تأمین ایمنی لازم برای بیماران و پرسنل و نیز بهره وری بهینه این تجهیزات جهت ارتقاء سه شاخصه کارآیی ، اثربخشی و رضایتمندی بیماران بر عهده دارد.

هدف

الف) استفاده مؤثر از تجهیزات و وسایل پزشکی و بهره گیری بهینه از تمامی قابلیت های آنها
ب) افزایش عمر مفید تجهیزات ، تضمین صحت و دقت عملکرد آنها و جلوگیری از خرابی های زودهنگام و نابهنگام
ج) کاهش هزینه های نگهداری ، تعمیر ، و زمان از کارافتادگی دستگاه ها
د) تأمین ایمنی لازم برای پرسنل و بیماران در ارتباط با تجهیزات و وسایل پزشکی
هـ) هدایت بیمارستان به استفاده از تکنیک ها ، تجهیزات و وسایل نوین متناسب با نیازهای واقعی وتوانایی های مرکز درمانی

وظایف

1- آموزش:
توانایی استفاده صحیح و بجا ، بهره گیری مؤثر از تمامی قابلیت های تجهیزات و وسایل پزشکی ، اجتناب از سوء استفاده و خطرات آنها ، رعایت اصول نگهداری روزمره جهت افزایش عمر مفید تجهیزات و تهیه گزارش های مربوطه ، منوط به آموزش کامل و صحیح کاربران و نیز پاسخگویی مداوم به شبهات و سئوالات آنان می باشد. همچنین این آموزش ها موجب کاهش افت عملکرد واحدهای مرکز درمانی هنگام تعویض پرسنل با نظرات جدید می گردد.


2- تأمین ایمنی بیماران و پرسنل:
دستگاه ها و لوازم پزشکی جهت تشخیص و درمان در ارتباط مستقیم با بیماران و پرسنل بوده و می بایست اقدامات امنیتی جهت حفاظت افراد از عوارض مربوطه و همچنین هنگام بروز خرابی ها نظیر تشعشعات ، جریان های نشتی ، ضربات ، آتش سوزی و ... برابر روش های استاندارد و توصیه شده بعمل آید.


3- مدیریت چرخه نصب و تعمیر:
نظارت بر تحویل و نصب و راه اندازی صحیح تجهیزات و لوازم ، قراردادهای خدمات پس از فروش ، اولویت بندی و پیگیری تعمیرات ، فاکتورهای هزینه تعمیرات ، مراحل و کیفیت و چگونگی تعمیر که عمدتاً از سوی شرکت ها انجام می گردد ، می بایست به منظور کاهش زمان از کارافتادگی دستگاه ، کاهش هزینه تعمیرات و عدم نیاز به تعمیرات مکرر صورت پذیرد.
لازم به ذکر است با توجه به تنوع و پیچیدگی دستگاه ها و لوازم پزشکی که در حوزه های مختلف بکار گرفته می شود و از آنجا که امر تعمیر علاوه بر تخصص ، نیازمند آموزش و داشتن ابزار لازم و قطعات یدکی مربوطه می باشد و نیز بعضاً بهانه جویی شرکت ها جهت رفع مسئولیت تعمیرات و یا بزرگنمایی مشکلات و در نتیجه افزایش هزینه های تعمیراتی ، اقدام مستقیم از سوی کارکنان واحد مهندسی پزشکی جهت تعمیر جز در موارد خاص و جزیی و دستگاه های ساده توصیه نمی گردد.


4- نظارت بر انبار طبی و انبار اسقاط:
همان اندازه که تجهیزات و لوازم پزشکی در تشخیص و درمان اهمیت و حساسیت دارد ، رعایت شرایط نگهداری و انبار تجهیزات و لوازم پزشکی و قطعات آنها نیز از اهمیت و حساسیت برخوردار است. از طرفی اهمیت برنامه ریزی جهت تأمین به موقع قطعات و لوازم پزشکی مورد مصرف در بیمارستان نیازی به توضیح ندارد. بعلاوه نظارت بر نحوه اعلام اسقاطی تجهیزات پزشکی ، بکارگیری قطعات سالم موجود در دستگاه اسقاطی جهت راه اندازی سایر دستگاه ها و نیز در صورت امکان تعمیر و راه اندازی دستگاه هایی که به غلط اسقاط اعلام گردیده اند ، در کاهش هزینه های مرکز درمانی می تواند تأثیر بسزایی داشته باشد.


5- مدیریت نگهداری و عملکرد دستگاه:
نگهداری پیشگیرانه (Preventive Maintenance) یا به اختصار PM به مجموعه عملیات و بازرسی هایی گفته می شود که برای جلوگیری از خرابی ناگهانی و افزایش عمر مفید دستگاه به صورت دوره ای صورت می پذیرد. در این راستا برنامه ریزی و تهیه روال های لازم و فرم های مربوط به هر دستگاه با توجه به توصیه ها و نکات اعلام شده از سوی تولیدکننده برای بازدیدهای دوره ای PM انجام می گیرد. از طرفی بررسی صحت عملکرد و دقت پارامترهای خروجی تجهیزات در تشخیص و عملیات درمانی کادر پزشکی نقش تعیین کننده ای دارد. برای اطمینان از عملکرد صحیح تجهیزات و کالیبره نمودن آنها ، می بایست آزمون هایی به شکل دوره ای و با استفاده از ابزارهای ویژه کالیبراسیون بر روی دستگاه انجام پذیرفته و خطاهای موجود تصحیح گردد.


6- کارشناسی مشاور خرید تجهیزات و وسایل پزشکی:
نیاز به دقت نظر در خصوص پارامترهای ذیل جهت خرید تجهیزات و وسایل پزشکی برای مرکز درمانی ، واحد مهندسی پزشکی را به عنوان یک عضو مؤثر در کمیته خرید مطرح می نماید:
ـ شناسایی پارامترها و عملکردهای موردنیاز مرکز درمانی بر اساس میزان و نوع مراجعین و انتظارات کادر پزشکی و بر این اساس شناسایی دستگاه هایی که واجد این پارامترها و عملکردها می باشند.
ـ مسائل لازم برای سرویس و نگهداری ، وضعیت سرویس داخل کشور و تأمین قطعات یدکی
ـ کسب اطلاعات فنی لازم در خصوص عملکرد دستگاه در سایر مراکز درمانی داخلی و خارجی
ـ آنالیز صحت و سقم ادعاهای مطرح شده از سوی فروشنده دستگاه
ـ تعیین اطلاعات لازم و تعهدات فنی که از سوی فروشنده می بایست با توجه به نوع دستگاه در اختیار قرار گیرد.
ـ کنترل دستگاه های خریداری شده بر اساس پروفرم های مربوطه و اطمینان از وجود تائیدیه های حاصل از انجام تست های پذیرش یا Acceptance Test


7- کارشناسی اقتصادی تجهیزات پزشکی:
بیمارستان از یک طرف به عنوان مرکزی که هزینه ها و درآمدهایی داشته و می بایست برنامه ریزی جهت ایجاد تعادل و کسب سود بیشتر در آن صورت پذیرد و از طرفی به لحاظ ارتباطی که با جان و سلامتی انسان ها داشته و یکی از مهمترین و بدوی ترین نیازهای بشری را تأمین می نماید ، از منظر اقتصادی بعنوان یک بنگاه اقتصادی خاص که طراحی فرآیندها و تصمیم گیری ها در آن تابع شرایط و محدودیت هایی است ، مدنظر بوده و در این راستا واحد مهندسی پزشکی وظیفه دارد با همکاری واحدهای امور مالی ، انبار ، حسابداری صنعتی ، شاخصه های تخصصی را در حوزه تجهیزات و وسایل پزشکی کارشناسی و جهت تصمیم گیری به مبادی ذیربط ارائه نماید.


8- نظارت بر اجرای استانداردهای فضاهای درمانی در خصوص تجهیزات پزشکی:
تشخیص و اجرای بهینه استانداردهای فضاهای درمانی با توجه به فرآیندهای درمانی در بیمارستان نظیر محل قرارگرفتن تجهیزات و وسایل ، نحوه ارتباط بخش ها و حوزه های مختلف به یکدیگر و نحوه دسترسی به تجهیزاتی که استفاده از آنها میان چند بخش مشترک است و ... از اموری است که می تواند یک مرکز درمانی را در انجام بهینه وظایف خود به ویژه در زمان های حیاتی (Golden Time) یاری رساند.
همچنین در بعضی قسمت های در نظر نگرفتن شرایط فیزیکی و امکانات لازم هم می تواند باعث آسیب رساندن به دستگاه شود و هم اینکه ممکن است عوارض جبران ناپذیری برای پرسنل و بیماران بخش مربوطه و یا بخش های مجاور داشته باشد.


9- مستند سازی و نگهداری اطلاعات:
مستند سازی و نگهداری اطلاعات مربوط به انجام بندهای قبل جهت حفظ سوابق و طبقه بندی آنها برای دسترسی سریع و به موقع به این اطلاعات نظیر شناسنامه های تجهیزات و وسایل پزشکی ، سوابق تعمیراتی ، عملکردی ، PM و کالیبراسیون هر کدام ، سوابق آموزشی پرسنل ، کاتالوگ ها ، دستورالعمل ها ، فیلم ها ، اسلایدها و کتب مرجع مربوط به تجهیزات ، اقدامات امنیتی و سایر موارد مربوط به فعالیت های واحد به لحاظ مراجعات بعدی جهت تصمیم گیری های آتی و تهیه گزارش های مدون خواسته شده ، اهمیت زیادی داشته و می بایست به بهترین وجه صورت پذیرد. توصیه می گردد در این خصوص استاندارد خاصی از سوی وزارت بهداشت و درمان تهیه و جهت یکسان سازی به سراسر کشور ابلاغ گردد.

10- ارتباط با اداره تجهیزات پزشکی دانشگاه علوم پزشکی

مشخصات فیزیکی واحد مهندسی پزشکی:

سطح 2: یک اتاق اداری ، یک کارگاه عمومی ، یک انبار
سطح 3: یک اتاق اداری دو کارگاه (کارگاه الکترونیک و الکتروتکنیک ، کارگاه مکانیک که می بایست دارای محلی تحت عنوان چاله سرویس باشد.) ، یک انبار
سطوح 4 ، 5 و 6: نظیر سطح 3 به علاوه یک کارگاه مستقل در داخل بخش اتاق عمل با ابزار مستقل.

مشخصات نیروی انسانی:
سطح 2: یک نفر پرسنل اداری
سطح 3: یک نفر مسئول ( ترجیحاً مهندس پزشک) یک نفر پرسنل اداری ، یک تکنسین (به ازای هر مرکز سطح دو تحت پوشش) ، یک نفر کارشناس مهندسی پزشکی جهت آموزش و PM و کالیبراسیون
سطح 4: یک نفر مسئول (مهندس پزشک) ، یک نفر پرسنل اداری ، دونفر تکنسین ، یک نفر کارشناس مهندسی پزشکی جهت آموزش و PM و کالیبراسیون
سطح 5 و 6: یک نفر مسئول (مهندس پزشک) ، دونفر پرسنل اداری ، یک نفر تکنسین (به ازای هر 150 تخت) ، یک نفر کارشناس مهندسی پزشکی جهت آموزش و PM (به ازای هر 300 تخت)

ساختار واحد مهندسی پزشکی

با توجه به تعاریف و شرح وظایف ذکر شده ، واحد مهندسی پزشکی به عنوان یک رکن مهم در رابطه با امور تجهیزات پزشکی در بیمارستان ، می بایست فضا و پرسنل خاص خود را دارا باشد. به لحاظ ساختاری ، واحد مهندسی پزشکی از قسمت های اداری ، کارگاه ها و آزمایشگاه کالیبراسیون (از سطح 4 به بالا) تشکیل می گردد. لازم به ذکر است آزمایشگاه کالیبراسیون با توجه به نقش مهم کالیبره بودن تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی در بدست دادن داده ها و خروجی های صحیح ، تصمیم گیری درست در هنگام تشخیص و عملکرد مناسب طی درمان ، در سطوح 4 به بالا و با هدف سرویس دهی به مراکز درمانی تحت پوشش سطوح پایین تر در نظر گرفته شده است و می بایست به عنوان زیر مجموعه واحد مهندسی پزشکی بیمارستان مربوطه و تحت نظارت اداره تجهیزات پزشکی استان ، طی یک برنامه زمان بندی مدون نسبت به این کار اقدام نماید. از آنجا که وسعت حوزه تحت نظارت آزمایشگاه کالیبراسیون بسته به پهنه جغرافیایی هر استان و تعدد مراکز درمانی سطح 3 به پایین متفاوت خواهد بود ، تعداد آزمایشگاه های کالیبراسیون به ازای هر 3 بلوک در طرح سطح بندی (سطح 3) یک آزمایشگاه در نظر گرفته می شود.
در مورد کارگاه ها و فضای واحد مهندسی پزشکی ، نظر به اینکه این کارگاه ها یکی از آلوده ترین واحدها برای پرسنل می باشد ، می بایست در فضایی مستقر گردد که در معرض نور کافی و مؤثر بوده ، تهویه کامل میکروبی و هود مخصوص جهت بخار قلع و جیوه ، سرویس بهداشتی و حمام خاص خود در جوار واحد و ... در آن تعبیه گردد. بعلاوه داشتن سیستم ارت (زمین) مناسب و خط تلفن مستقیم و تعدادی خط تلفن داخلی بسته به تعداد بخش های مرکز درمانی مربوطه از ضروریات این واحد است. رختکن و اتاق استراحت نیز از دیگر اجزاء ساختمانی این واحد است.
در پایان ذکر این نکته نیز لازم است که نیروهای فنی برای بیمارستان های سطح 3 به بالا در نظر گرفته شده است که برابر سیستم ارجاع مراکز سطح 2 و 1 ذیربط را نیز پوشش خواهند داد. لکن جهت تسهیل در انجام فعالیت های مربوطه ، فضای فیزیکی و ابزارهای پایه به همراه یک نفر پرسنل اداری در مراکز سطح 2 پیش بینی گردیده است تا اقدامات اولیه جهت تجهیزات موجود در مراکز درمانی سطح 2 در محل صورت پذیرفته و حتی الامکان از انتقال به مرکز درمانی سطح بالاتر خودداری گردد.